سهره طلایی نوشتهی دانا تارت، رمانی است که نهتنها با روایت پیچیدهاش خوانندگان را مسحور کرد، بلکه بر دنیای ادبیات نیز تأثیر گذاشت—چه از نظر سبک نوشتاری و چه از نظر نحوهی نقد شدنش. نثر متمایز تارت، که ترکیبی از حس کلاسیک و مدرن است، بازتابی از زیباییشناسی سبک شخصی او در مد نیز هست: بیزمان، دقیق و برانگیزانندهی نوعی نوستالژی روشنفکرانه. این رمان، اثری گسترده دربارهی هنر و فقدان، همان ویژگیهایی را در خود دارد که تارت را به چهرهای اسرارآمیز در ادبیات معاصر تبدیل کرده است. همانطور که نوشتههای او سرشار از شکوهی سنجیده و حسابشده هستند، سبک پوشش او نیز همین ویژگی را دارد—موضوعی که مانند نثر او مورد تحسین و تحلیل قرار گرفته است. به همین ترتیب، شیوهی نقدهایی که پیرامون سهره طلایی شکل گرفته، شکاف جالبی را در محافل ادبی نشان میدهد—از ستایش برای جاهطلبی و شعرگونگی متن گرفته تا انتقادهای تند نسبت به ساختار و افراطگرایی ادعایی آن.
در هستهی خود، سهره طلایی رمانی دربارهی اشتیاق، زیبایی و سرنوشت است، مضامینی که در تار و پود روایت آن تنیده شدهاند. سبک نوشتاری دانا تارت آگاهانه و غوطهورکننده است، به گونهای که آن را با سنتهای باشکوه ادبی قرن نوزدهم مقایسه میکنند، در حالی که همچنان حسی مدرن دارد. او جملات را با دقت یک هنرمند میسازد و توصیفها را لایهلایه در هم میتنَد تا روایتی غنی و سرشار از فضاسازی خلق کند. هر شیء، هر احساس، و هر لحظهی گذرا با جزئیاتی ظریف و چشمگیر به تصویر کشیده شده است—از مغازههای عتیقهفروشی کمنور گرفته تا کتابهای غبارگرفتهای که جهان تئو دکر را شکل میدهند. این سطح از پیچیدگی، بازتابی از نگاه دقیق تارت به مد نیز هست. او به خاطر کتوشلوارهای خوشدوخت، پیراهنهای سفید اتوکشیده، و زیباییشناسی کلیاش که یادآور وقار بیزمان چهرههای ادبی دورانهای گذشته است، شناخته میشود. درست مانند نثر او، انتخابهای پوششیاش صرفاً مسئلهای از سبک نیستند، بلکه بیانی از هویتاند—حسابشده، با دقت ترکیبشده و سرشار از معنا.
رابطهی بین نوشتار و ظاهر اغلب نادیده گرفته میشود، اما در مورد دانا تارت، این دو به شکلی جداییناپذیر به هم پیوستهاند. همانطور که او به خاطر داستانسرایی دقیق و حسابشدهاش شناخته میشود، سلیقهی او در مد نیز به همان اندازه آگاهانه و هدفمند است. دلیل مشخصی وجود دارد که چرا او اغلب در پوششی اندروژن، تقریباً زاهدانه، با کتوشلوارهای تیره و مدل موی کوتاه خاص خود ظاهر میشود—چهرهای که بلافاصله قابل شناسایی و منحصراً متعلق به اوست. این انتخاب، نوعی فاصلهگیری آگاهانه از مدهای زودگذر است، دقیقاً مانند سبک نوشتاری او که فراتر از دغدغههای زودگذر ادبیات معاصر قرار میگیرد. همانطور که او به دنبال جریانهای ادبی رایج نمیرود، در برابر تغییرات و دگرگونیهای صنعت مد نیز تسلیم نمیشود. در عوض، او شکوه و وقاری کهن را حفظ میکند—نوعی امتناع از همرنگ شدن با جماعت—که به او هالهای از رازآلودگی میبخشد، درست مانند کیفیت معمایی سهره طلایی خودش.
مد در سهره طلایی—چه به معنای واقعی و چه به صورت استعاری—عمیقاً در تاریخ ریشه دارد. تابلوی همنام رمان، سهره طلایی اثر کارل فابریتیوس، اثری با زیبایی خیرهکننده است، اما در عین حال، بار سنگینی از تراژدی و گذر زمان را با خود حمل میکند. به همین ترتیب، شخصیتهای سهره طلایی نیز بهشدت با زیباییشناسی دنیای خود گره خوردهاند. تئو میان فضاهای فرهنگی کاملاً متفاوتی جابهجا میشود، از محیط فرهیخته و اشرافی خانهی خانوادهی باربور در منهتن گرفته تا زندگی پر از گرد و غبار و اجناس دستدوم که با بوریس در لاسوگاس تجربه میکند. هر یک از این فضاها چنان با دقت توصیف شدهاند که خواننده میتواند با تمام حواس خود آنها را احساس کند—از مخملهای اشرافی پارک اونیو گرفته تا شلوارهای جین آفتابسوختهی بیابان. نوشتار تارت تنها به توصیف لباسها یا مکانها بسنده نمیکند؛ بلکه آنها را احضار میکند و به گونهای زنده میسازد که به هستهی احساسی رمان تبدیل شوند.
مسئلهی مد ادبی فراتر از صفحات سهره طلایی میرود و به نحوهی پذیرش آن نیز کشیده میشود. این رمان به یک اثر پرفروش تبدیل شد و جایزهی پولیتزر را به دست آورد، اما در عین حال، با بررسیهای انتقادی شدیدی روبهرو شد؛ منتقدانی که عظمت و گستردگی آن را افراطی میدانستند. این دودستگی را میتوان بخشی از بحثی گستردهتر دربارهی زیباییشناسی ادبیات دانست. برخی منتقدان جاهطلبی و جزئیات غنی آن را ستودند، در حالی که برخی دیگر آن را بیش از حد پرزرقوبرق دانسته و نثر تارت را—درست مانند شخصیت عمومیاش—بیش از حد تصنعی و با دقتی افراطی تنظیمشده توصیف کردند. این شکاف، بازتاب تنشی عمیقتر در ادبیات معاصر است: بحثی میان رمانهای گسترده و کهنالگویی در برابر سبک مینیمالیستی و سادهگرایانهای که در سالهای اخیر بر داستاننویسی سلطه یافته است.
مد نقد سهره طلایی به نوعی به اندازهی خود رمان افشاگریکننده است. برخی آن را بهعنوان یک حماسهی بزرگ و احساسی ستودند، در حالی که برخی دیگر آن را تمرینی در خودشیفتگی دانستند. این همان چیزی است که به وضوح نشان میدهد که چگونه برخی سبکها—چه در مد و چه در ادبیات—از مد میافتند و دوباره بازمیگردند. سبک داستانگویی ماکسیمالیستی تارت، با طرحهای پیچیده و عمق فلسفیاش، ممکن است با تمایلات مهارشدهتر و پستمدرن ادبیات معاصر در تضاد باشد، درست مانند سبک شخصی او که به نظر میرسد در دورهای از مد سریع و راحت، نوعی تناقض زمانی به شمار آید. اما در همین تناقض است که قدرت او نهفته است. او به دنبال آنچه که بهطور زودگذر محبوب است—چه در ادبیات و چه در پوشاک—نیست، بلکه به دنبال چیزی است که ماندگار باشد.
این حس از ماندگاری است که سهره طلایی را با وجود جنجالهایش به اثری جذاب تبدیل میکند. این رمان دربارهی بقا و استمرار زیبایی است، حتی در مواجهه با نابودی. نقاشیای که در مرکز داستان قرار دارد کوچک اما قدرتمند است، شیئی که در برابر زمان و فاجعه ایستادگی کرده است. از جهات بسیاری، سبک ادبی تارت نیز بر همین اصل استوار است. او به دنبال تاثیر زودگذر نیست، بلکه در پی برقراری اثری ماندگار است، درست مانند خطوط کلاسیک و خوشدوختی که در سبک شخصی خود ترجیح میدهد.
رمان سهره طلایی ارتباط خود با هنر و زیبایی را تا جایی پیش میبرد که شخصیتهایی همچون پیپا و بوریس را به نمایش میگذارد. پیپا، که نماد لطف زودگذر است، و بوریس، که کاریزمای پرهرجومجیش باعث میشود او فراموشنشدنی باشد. این شخصیتها، مانند نثر تارت، با دقتی وسواسگونه ساخته شدهاند که باعث میشود هم بزرگتر از زندگی و هم عمیقاً انسانی به نظر برسند. همین مسئله را میتوان دربارهی نحوهی ساختن تارت بهعنوان یک شخصیت ادبی نیز گفت. او به ندرت مصاحبه میکند، با سرعتی دردناک و کند مینویسد و خود را بهگونهای ارائه میدهد که به نظر میرسد عمدتاً برای برانگیختن کنجکاوی طراحی شده است. او نویسندهای است که قدرت زیباییشناسی را هم در ادبیات و هم در زندگی درک میکند و این درک را بهطور استادانهای به کار میبرد.
سهره طلایی و نحوهی پذیرش آن، نشاندهندهی چگونگی بازتاب مد—چه در نوشتار، چه در لباس، و چه در نقد—در جریانهای فرهنگی گستردهتر است. رمان تارت ممکن است منتقدان را تقسیم کرده باشد، اما تأثیر آن غیرقابل انکار است. این اثر، درست مانند نویسندهاش، خارج از زمان وجود دارد و از همرنگ شدن با روندهای زودگذر ادبی امتناع میکند. چه کسی آن را تحسین کند و چه نقد، نمیتوان انکار کرد که سهره طلایی گواهی است بر قدرت زیبایی، در تمامی اشکال ناقص، تراژیک و ماندگار آن. و در این معنا، هم رمان و هم خود دانا تارت تجسم نوعی ثبات زیباییشناختی هستند—چیزی که پس از اولین برخورد، مانند یک جملهی ساختاریافتهی بینقص یا یک نقاشی فراموشنشدنی، در ذهن باقی میماند.