احمد شاملو (۱۹۲۵–۲۰۰۰) به عنوان چهره شاخص شعر مدرن فارسی به طور گسترده شناخته می‌شود. پس از درگذشت او، روزنامه گاردین نوشت که ایران «نه تنها بزرگ‌ترین شاعر معاصر خود، بلکه نیرومندترین نماد وجدان فکری در برابر استبداد و سرکوب» را از دست داده است. به همین ترتیب، پژوهشگران ادبی او را «یکی از بزرگ‌ترین شاعران مدرن ایران» می‌دانند و او را پیشگام زبانی تازه در شعر، ادامه‌دهنده راه نیما یوشیج، معرفی کرده‌اند. شاملو در اواخر سال ۱۹۲۵ در خانواده‌ای نظامی به دنیا آمد و کودکی‌اش را در حال جابه‌جایی میان شهرهای مختلف همراه با پدر افسرش گذراند. او به طور کوتاه‌مدت در مدارس مختلفی در مشهد، زاهدان، خاش، گرگان، تهران و جاهای دیگر تحصیل کرد، اما هرگز دبیرستان را به پایان نرساند — بعدها توضیح داد که ترک تحصیل کرده زیرا «تشنه خواندن و فهمیدن» بود و مدرسه را ناکافی می‌دید. این سال‌های اولیه در حاشیه جامعه، در شاملو همدلی عمیقی با مردم عادی پرورش داد.
جنگ جهانی دوم و پیامدهای آن نخستین ورود احمد شاملو به گرداب سیاسی ایران را رقم زد. او در نوجوانی اشغال ایران توسط نیروهای بریتانیایی و شوروی را تجربه کرد. در ۱۸ سالگی (۱۹۴۴) به دلیل پخش اعلامیه‌های ضد اشغال توسط نیروهای متفقین دستگیر شد و مدتی بعد نیز توسط مقامات جدایی‌طلب در آذربایجان ایران بازداشت گردید — او و پدرش تا پای جوخه اعدام برده شدند، اما در آخرین لحظه از مرگ نجات یافتند. در سال‌های آشوب پس از جنگ، شاملو همچون بسیاری از جوانان آرمان‌خواه به حزب کمونیست توده پیوست. نخستین کتاب شعرش، «آهنگ‌های فراموش‌شده» در سال ۱۹۴۷ و در ۲۲ سالگی منتشر شد و در سال ۱۹۵۱ «قطعنامه» را منتشر کرد. این اشعار اولیه که زیر پرچم آرمان‌های سوسیالیستی سروده شده بودند، نشانه‌هایی از تصویرسازی پرقدرت و دلسوزی شاملو نسبت به ستمدیدگان را در خود داشتند. با این حال، پس از کودتای ۱۹۵۳ علیه دکتر محمد مصدق، شاملو بار دیگر زندانی شد؛ پس از آزادی از زندان، از سیاست‌های حزبی کناره گرفت و دیگر هرگز به حزبی نپیوست. او بعدها یادآور شد که شعر را ابتدا در خارج از کشور — از شاعرانی چون لورکا، الوار، ریلکه، مایاکوفسکی و لنگستون هیوز — آموخت و سپس با نگاهی تازه به سراغ استادان بزرگ شعر فارسی، همچون حافظ، بازگشت؛ بینشی که خود آن را نتیجه همین آموزش‌های غیرایرانی می‌دانست.
در دهه ۱۹۵۰، احمد شاملو به موازات فعالیت‌های شعری خود، مسیر حرفه‌ای در روزنامه‌نگاری و ترجمه را نیز دنبال کرد. او سردبیری مجله سخن‌نو را بر عهده گرفت و در سال ۱۹۵۶ به تأسیس نشریه ادبی تأثیرگذار بامشاد کمک کرد. شاملو آثار نویسندگان فرانسوی و روسی را به فارسی ترجمه کرد (از جمله رمان‌هایی از آندره ژید، روبر مرل و ارسکین کالدول و نمایشنامه‌هایی از مور یوکاییی)، فعالیت‌هایی که جایگاه او را به عنوان چهره‌ای برجسته در عرصه فرهنگ و ادب تثبیت کرد. در سال ۱۹۵۷، شاملو مجموعه شعر «هوای تازه» را منتشر کرد که او را به شهرت ملی رساند. ریتم‌های جسورانه و تصویرسازی‌های نوآورانه این مجموعه در قالب شعر آزاد، با هر آنچه پیش از آن در شعر فارسی وجود داشت، تفاوتی آشکار داشت. همان‌طور که یکی از منتقدان بعدها اشاره کرد، شاملو در این کتاب خود را «درد مشترک» ایران معرفی می‌کند:
قصه نیستم که بگویی
نغمه نیستم که بخوانی
صدا نیستم که بشنوی
یا چیزی چنان که ببینی
یا چیزی چنان که بدانی…
من درد مشترکم
مرا فریاد کن
«هوای تازه» با نسلی که تشنه تغییر بود طنین انداخت؛ شاعری که در این اشعار امیدوارانه خود را «قلب انقلاب» می‌نامید. ضیاء موحد، شاعر نسل بعد، بعدها «هوای تازه» را «بزرگ‌ترین رویداد در شعر ما – پس از حافظ» دانست، معیاری برای سنجش شعر مدرن فارسی. («من درد مشترکم…» همچنان یکی از مشهورترین سطرهای شاملو باقی مانده است.) در اوایل دهه ۱۹۶۰، مسیر حرفه‌ای شاملو همچنان رو به شکوفایی بود. او سردبیری مجله «کتاب هفته» را بر عهده گرفت و از این طریق به پرورش صداهای تازه ادبی پرداخت و از بنیان‌گذاران کانون نویسندگان ایران شد. شاملو شعرهای فدریکو گارسیا لورکا و حتی «سرود سلیمان» را به فارسی ترجمه کرد و به ترویج تبادل ادبی میان فرهنگ‌ها اهتمام ورزید. همزمان، مجموعه‌های شعری درخشانی منتشر کرد: در ۱۹۶۰ «باغ آینه»، و در ۱۹۶۴ دو جلد با عنوان‌های «آیدا در آینه» و «لحظه‌ها و همیشه» را منتشر ساخت. در میانه دهه ۱۹۶۰، آثاری چون «آیدا: درخت، خنجر و خاطره» و «ققنوس در باران» ظاهر شدند. هر یک از این آثار ابعاد تازه‌ای از سبک و روان شاملو را آشکار ساختند. عشق و شور شخصی به طور فزاینده‌ای به مضامین غالب اشعار او بدل شد — به ویژه تحت تأثیر همسرش آیدا سرکیسیان، که در سال ۱۹۶۴ با او ازدواج کرد و به الهام‌بخش اصلی‌اش تبدیل شد. در واقع، در یادداشت درگذشت او در گاردین آمده است که «آیدا» نام همسر دومش بود و از آن پس «عشق به دغدغه اصلی» او در اشعارش بدل شد و جای ایمان پیشینش به سیاست توده‌ای را گرفت. (سطرهای مشهوری چون «آیدا: بگذار نامت چون یاسمین در باد پراکنده شود» و تصاویر مشابه، به بخشی از گفتار فرهنگی ایران تبدیل شدند.)
شاملو همزمان مشغول کار بر روی پروژه‌ای گسترده در زمینه فرهنگ عامه و پژوهش‌های مردم‌شناسانه بود. از دهه ۱۹۶۰، او گردآوری «کتاب کوچه» را آغاز کرد، اثری چندجلدی و دایرةالمعارفی درباره فولکلور شهری ایران، ضرب‌المثل‌ها، زبان کوچه و رسوم عامه. این اثر که «سهمی بزرگ در فهم باورها و زبان مردم ایران» محسوب می‌شود، برگرفته از گفتار روزمره محله‌های فقیرنشین بود و بازتابی از علاقه مادام‌العمر شاملو به مردم عادی به شمار می‌رفت. او همچنین ویرایش‌های انتقادی تازه‌ای از آثار شاعران کلاسیک فارسی (به ویژه حافظ) تهیه کرد و نمایشنامه‌ها و داستان‌هایی برای کودکان نوشت و بدین ترتیب جایگاه خود را به عنوان یک روشنفکر ادبی تثبیت نمود.
سبک شعری احمد شاملو تلفیقی از نمادهای کلاسیک فارسی با تصاویر مدرن و حتی سوررئالیستی بود. در «هوای تازه» و مجموعه‌های بعدی، او زبان روزمره را در کنار تجسم‌های انتزاعی قرار می‌داد، ترکیبی که برای برخی سنت‌گرایان شگفت‌آور بود. با این حال، سبک او به طرز قابل توجهی قابل دسترس باقی ماند. روزنامه گاردین در سال‌های پایانی زندگی او نوشت که «سبک ساده، تخیل نیرومند و تسلطش بر زبان فارسی، هم خوانندگان عام و هم نخبگان ادبی را جذب می‌کرد.» در سراسر دوران حرفه‌ای‌اش، آثار شاملو به رنج انسانی، عشق و بی‌عدالتی اجتماعی می‌پرداخت. او خود را سخنگوی فرودستان می‌دانست — بعدها به طور لیترال خود را «درد مشترک» نامید — و اشعاری سرود که اغلب سرشار از اعتراض اجتماعی بود. در یکی از اشعار بعدی‌اش، «ابراهیم در آتش» (۱۹۷۳)، با لحنی اندوهناک ایران را در هیئت سرزمینی عاری از امید ترسیم کرد:
«من بی‌نوا بند‌گکی سربراه
نبودم
و راهِ بهشتِ مینوی من
بُز روِ طوع و خاکساری
نبود:
مرا دیگرگونه خدایی می‌بایست
شایسته‌ی آفرینه‌یی»
این گونه تصویرسازی‌های خشک از سکوت و ناامیدی، با احساسات ایرانیانی که با سرکوب سیاسی روبرو بودند، طنین انداخت. یکی دیگر از اشعار مشهور و عصیانگر او، «در این کوچه»، ترس‌های دوران پس از انقلاب را به تصویر کشید (با سطرهایی درباره «قصابانی… که سرودهای ما را می‌سوزانند» در «بن‌بستی کج و معوج») و اشعار تند و تلخش در اواخر دهه ۱۹۷۰ و ۱۹۸۰ در میان مخالفان رژیم به طور گسترده نقل شد. (بخش‌هایی از این شعر بعدها روی پلاکاردها و بنرهای اعتراضات ظاهر شد.)
از نظر سیاسی، شاملو همواره مدافع آزادی بیان بود. او زندگی‌اش را با روزنامه‌نگاری می‌گذراند — سردبیری مجلات و روزنامه‌ها را بر عهده داشت — و هرگز در انتقاد از قدرت تردید به خود راه نمی‌داد. در دهه‌های ۱۹۶۰ و ۱۹۷۰ چندین بار به خاطر نوشته‌هایش توسط رژیم شاه زندانی شد و پس از انقلاب ۱۹۷۹ نیز به سرعت با حکومت جدید به تعارض رسید. شاملو در سال ۱۹۷۷ به تبعید رفت و حدود یک سال را در ایالات متحده و سپس بریتانیا گذراند (در آنجا مدتی کوتاه سردبیر روزنامه ایرانیان، نشریه فارسی‌زبان مستقر در لندن، شد). پس از سقوط شاه در سال ۱۹۷۹ به ایران بازگشت، اما دریافت که جمهوری اسلامی نیز دوستی با شاعران ندارد. او بلافاصله چرخش سرکوبگرانه حکومت را محکوم کرد؛ در نخستین شماره هفته‌نامه جدید خود، «کتاب جمعه»، هشدار داد که «روزهای سیاه در پیش است.» در شماره‌ای تأثیرگذار از این نشریه، شعر «در این کوچه» را منتشر کرد که به طور صریح فضای ترس و تعقیب تحت حکومت جدید را به تصویر می‌کشید. اما دیری نپایید که آثارش بار دیگر ممنوع شد و از سوی تندروها به عنوان عنصری برانداز مورد حمله قرار گرفت.
در دهه ۱۹۸۰، اشعار احمد شاملو عمدتاً فقط در خارج از کشور، به ویژه در سوئد، منتشر می‌شد. تا دهه ۱۹۹۰ برخی از ممنوعیت‌ها کاهش یافتند؛ او توانست چندین مجموعه جدید از اشعار خود را در داخل ایران منتشر کند (از جمله «در آغاز زمین»، «افق شمال») و سرانجام در سال ۱۹۹۷ مجموعه جدیدی به نام «در ارتفاع پیش» را منتشر کرد. در همین حال، فعالیت‌های پژوهشی و ویراستاری او نیز ادامه داشت. شاملو کار گردآوری و تدوین «کتاب کوچه» را به پایان رساند، نسخه‌ای تحسین‌شده از اشعار حافظ منتشر کرد و حتی نوارهایی از خود ضبط کرد که در آن‌ها اشعار کلاسیک و مدرن فارسی را با صدای خود می‌خواند (که امروز به عنوان آرشیوی ارزشمند از دکلمه‌های او شناخته می‌شود). به خاطر شجاعت و صراحتش، شاملو جوایز بین‌المللی متعددی دریافت کرد: در سال ۱۹۹۱ جایزه آزادی بیان سازمان دیده‌بان حقوق بشر را دریافت کرد و در سال ۱۹۹۹ جایزه استیگ داگرمان سوئد را (که به پاس «احترام به ارزش‌های انسانی» اهدا می‌شود) و چندین جایزه دیگر از کشورهای خارجی کسب نمود.
تا دهه ۱۹۹۰، احمد شاملو به چهره‌ای برجسته و مورد احترام در ادبیات ایران بدل شده بود. او نزدیک به بیست جلد مجموعه شعر منتشر کرده بود که هر یک به طور گسترده خوانده و بحث شده بود. یکی از یادداشت‌های درگذشتش اشاره کرد که حتی در «میراث غنی شعری ایران» — کشوری که مردمش اغلب اشعار را از حفظ می‌کنند و در زندگی روزمره نقل می‌کنند — اشعار شاملو «او را متمایز می‌کرد»، چرا که با تجربه‌های مشترک و حساسیت‌های مدرن سخن می‌گفت. در واقع، شعرهای او به عمق آگاهی عمومی نفوذ کرده بودند؛ گاردین گزارش داد که ایرانیان عادی، از دانش‌آموزان تا کاسبان، اشعار او را می‌شناسند و می‌خوانند. در زمان درگذشتش، اندوه عمومی گسترده بود. یکی از خبرنگاران تهران تخمین زد که ۳۰٬۰۰۰ نفر در مراسم خاکسپاری او شرکت کردند — حضوری بی‌سابقه. شاهدان از صحنه‌هایی سخن گفتند که مردم در خیابان‌ها صف کشیده بودند، بنرهایی با تصویر و اشعار شاملو در دست داشتند و آشکارا گریه می‌کردند. هفته‌نامه ایرانی گزارش داد که بلندگوها صدای ضبط‌شده شعرخوانی شاملو را پخش می‌کردند و «به شگفتی من، بسیاری از مردم با او همخوانی می‌کردند.» اعضای کانون نویسندگان ایران بارها اشعار او را خواندند و از جمعیت اشک‌آلود تشویق گرفتند. همسرش آیدا در سخنانی از حاضران قدردانی کرد و جمعیت هنگام عبور تابوت او سرود ملی را خواندند. این ابراز احساسات گسترده جایگاه یگانه شاملو را برجسته کرد: او حتی در پایان زندگی‌اش، همچنان شاعر مردم و وجدان اخلاقی سکولار ملت خود باقی مانده بود.
تأثیر احمد شاملو بر ادبیات مدرن فارسی عمیق و گسترده بود. او همواره در کنار نیما یوشیج (پدر شعر نو) یاد می‌شود؛ یکی از منتقدان اشاره کرده است که نیما فرم نوین را بنیان نهاد، در حالی که شاملو آن را کامل کرد و به شعر فارسی «پرواز بیشتری در عرصه تخیل» بخشید. امروزه بی‌شمار از شاعران ایرانی شاملو را الگوی خود می‌دانند. او ریتم‌های تازه، زبانی محاوره‌ای‌تر و استعاره‌های زنده برگرفته از زندگی روزمره را به شعر فارسی معرفی کرد — عناصری که راه را برای پرداختن به مضامین معاصر هموار ساختند. به عنوان نمونه، فراخوانی مکرر معشوق با نام «آیدا» در اشعار او، حرکتی انقلابی بود که از قالب‌های کلاسیک فاصله گرفت. تصاویر مستقیم او (مانند آینه‌های شکسته، خنجرهای آهنین در مجموعه‌هایی چون «آیدا، درخت، خنجر و خاطره») و استفاده از تضادهای طنزآمیز، به شگردی پایدار در میان شاعران پس از او بدل شد. حتی منتقدانی که سبک او را خشن می‌یافتند، اذعان داشتند که اشعارش از «تخیلی نیرومند و تسلطی چشمگیر بر زبان فارسی» برخوردار بود. شاملو همچنین از طریق کارهای انتقادی و ویراستاری خود بر مسیر ادبیات فارسی تأثیر گذاشت؛ نسل‌های مختلف خوانندگان با کمک «کتاب کوچه» و نسخه تصحیح‌شده او از دیوان حافظ، به فرهنگ عامه و متون کلاسیک فارسی نگاهی تازه آموختند.
در زندگی فکری گسترده‌تر ایران، احمد شاملو شخصیتی یگانه بود. او سخنرانی جسور و روزنامه‌نگاری تاثیرگذار بود که اعتبار خود را در خدمت مباحثی چون اصلاح زبان، سکولاریسم و حقوق بشر قرار داد. شاملو مدتی عضو فرهنگستان زبان و ادب فارسی بود و در مقطعی نیز به تدریس ادبیات فارسی در دانشگاه تهران پرداخت. همچنین در زمینه موسیقی و نگارش فیلم‌نامه فعالیت داشت و به طور غیررسمی با موسیقیدانانی که اشعارش را به آهنگ درمی‌آوردند، همکاری می‌کرد (که مشهورترین آن‌ها مرتضی حنانه بود). در تمام دوران فعالیتش، شاملو دوستی‌هایی را با طیف‌های مختلف ایدئولوژیک — از چپ‌گرایان تا ملی‌گرایان لیبرال و حتی برخی روحانیون — حفظ کرد، مشروط بر آنکه استقلال او را محترم می‌شمردند. مرثیه مشهورش برای درگذشت فروغ فرخزاد (که در دهه ۱۹۶۰ سروده شد) نقش شاملو را به عنوان همکار و سوگوار شاعرانه نشان می‌دهد؛ جایی که می‌نویسد: «در دامنه‌های کوهستان به جستجوی تو می‌گریم…» تصویری سوگوارانه که با نسلی از ایرانیان که از مرگ زودهنگام فروغ متاثر شده بودند، همدلی فراوانی یافت. چنین ستایش‌های عمومی و حضور پررنگ او در جشنواره‌های ادبی، شاملو را به صدایی آشنا در نشریات فرهنگی و محافل سخنرانی ایران بدل کرد.
منتقدان و شاعران هم‌دوره اغلب با تحسین از احمد شاملو یاد می‌کردند. او را ستودند که شعر فارسی را به «دنیای نو» گشود و پلی میان شرق و غرب ساخت. یکی از شاعران برجسته خلاصه کرد: «هرگز شاهد چنین موج عظیمی از اندوه مانند مراسم خاکسپاری شاملو نبوده‌ام»، و اشاره کرد که حتی کسانی که به دلایل سیاسی دستگیر شده بودند، در همان سال اشعار او را در اعتراضات به طور مخفیانه چاپ و توزیع می‌کردند. (در مراسم تشییع، پرچم‌های سرود ملی و ابیاتی از شاملو بر روی پلاکاردهای دست‌ساز در کنار هم به اهتزاز درآمده بودند.) حکومت‌ها شاید کوشیدند صدای او را خاموش کنند — در دوره شاه زندانی شد و در جمهوری اسلامی ممنوع — اما پیام او راه خود را به خانه‌ها و کافه‌های ایرانیان باز کرد. در دوران حیاتش، نوارهای صوتی زیرزمینی از دکلمه‌های اشعارش دست به دست می‌شد و پس از مرگش، دوستداران کتاب در ایران تمبرهای یادبود شاملو را منتشر کردند و مزارش در امامزاده طاهر کرج به زیارتگاهی برای دوستداران شعر و آزادی بدل شد که هر سال در سالگردش گرد هم می‌آیند.
اعتبار احمد شاملو در میان پژوهشگران پس از مرگش تنها افزایش یافته است. دانشگاهیان او را پیشگام شعر فارسی پس از جنگ جهانی دوم می‌دانند؛ بنا به گفته یکی از مورخان ادبی، پس از نیما یوشیج، هیچ شاعر مدرنی در ایران به اندازه شاملو تاثیرگذار نبوده است. مجموعه‌های شعری و ترجمه‌های متأخر او موضوع پایان‌نامه‌های دکتری و مقالات کنفرانسی بسیاری بوده‌اند که جنبه‌هایی از وزن شعری او تا ارجاعاتش به اسطوره‌های فولکلوریک را تحلیل می‌کنند. در سطح بین‌المللی نیز اشعار او که به زبان‌های انگلیسی، فرانسوی، آلمانی و دیگر زبان‌ها ترجمه شده‌اند، در بسیاری از مجموعه‌های ادبیات جهان جای گرفته‌اند. به عنوان نمونه، کتاب‌هایی چون «مرزهای ادبی در ایران» نسخه‌های انگلیسی از اشعار شاملو را دربر می‌گیرند (ترجمه زارا هوشمند از مرثیه‌ی او نمونه‌ای از این تلاش‌هاست). نقدهای غربی اغلب بر دوگانه‌ی هنر و کنشگری در میراث شاملو تأکید دارند؛ برای مثال، مقاله‌ای در نیویورک ریویو آو بوکس در دهه ۱۹۷۰ او را «فرزند نیرومند ایران که زبان مدرن را به شعر بخشید» نامیده بود، هرچند اشاره داشت که سال‌ها هدف حملات تندروها قرار داشت. در میان منتقدان ایرانی، ارزیابی‌ها متفاوت است: پژوهشگران چپ‌گرا شور سوسیالیستی و انسان‌دوستی او در سال‌های نخست را می‌ستایند، در حالی که برخی مفسران محافظه‌کار افسوس می‌خورند که شاملو عروض کلاسیک را رها کرد و «بیش از حد تحت تاثیر انحطاط غربی» قرار گرفت. با این حال، حتی منتقدان نیز اذعان دارند که نوآوری‌های شاملو تحولی بنیادین در ادبیات فارسی ایجاد کرد.
نوشته‌های احمد شاملو به شیوه‌های گوناگون در گفتمان اجتماعی و سیاسی ایران رسوخ کرده‌اند. اشعار او در سخنرانی‌های سیاسی، اعتراضات دانشجویی و حتی درام‌های تلویزیونی با موضوعات اخلاقی نقل می‌شوند. آثاری مانند «مینای مرد» به سرودهای غیررسمی آرمان‌های برابری‌طلبانه بدل شده‌اند. از آنجا که شاملو همواره درباره بی‌عدالتی و زندگی روزمره می‌نوشت، حتی ابیاتی درباره اعمال ساده‌ای چون خرید نان یا خداحافظی یک مغازه‌دار می‌توانستند به نمادی از مبارزات گسترده‌تر بدل شوند. رباعی مشهوری از او — «گل‌ها در اگر شبخراش به در آیند» — که نمادی از پایداری است، اغلب در مناظرات سیاسی نقل می‌شود. در دوران شبکه‌های اجتماعی، اشعار شاملو همچنان با تفسیرهایی بر رویدادهای جاری به اشتراک گذاشته می‌شوند، که نشان از عمق پیوند آن‌ها با وجدان جمعی دارد. ایده شاملو درباره شعر به عنوان «درد مشترک» سبب شده است که ایرانیان از طبقات گوناگون خود را در کلمات او شریک ببینند؛ این جهانشمولی است که باعث شده شاملو حتی سال‌ها پس از ۲۰۰۰ همچنان در ذهن و دل مردم زنده بماند.
احمد شاملو در ۲۴ ژوئیه ۲۰۰۰ در کرج ایران درگذشت، اما میراث او همچنان با قدرت پابرجاست. صدها نشریه پس از مرگ او آثارش را بازنشر و حاشیه‌نویسی کرده‌اند. هر ساله در سالروز تولد و درگذشت او در تهران مراسم بزرگداشتی برگزار می‌شود. در محافل دانشگاهی، ویرایش‌های انتقادی جدیدی از مجموعه اشعار او به طور منظم منتشر می‌شود. در سال ۲۰۱۴، کتابخانه ملی ایران نمایشگاه بزرگی از نسخه‌های خطی و نقاشی‌های شاملو برگزار کرد. فرزندان او (چهار فرزند از ازدواج نخست و فرزندخواندگان او با آیدا) پروژه‌های فرهنگی مختلفی را ادامه داده‌اند. در سطح بین‌المللی، شاملو به عنوان صدای یک نسل یاد می‌شود؛ دانشگاه‌ها در لندن و نیویورک نشست‌هایی با عنوان «کنگره شاملو» برگزار کرده‌اند و پرتره‌هایش در نگارخانه‌های ادبیات جهانی به نمایش درآمده است. حتی خیابانی در تهران به افتخار او «خیابان شاملو» نامگذاری شده است.
آثار احمد شاملو همچنان نقطه ارجاعی اساسی در نقد ادبی باقی مانده‌اند. پژوهشگران درباره ظرافت‌های خوش‌بینی و بدبینی در اشعار او و تعامل میان ابعاد شخصی و سیاسی آثارش بحث می‌کنند. برخی در مطالعات فولکلور او معانی تازه‌ای می‌یابند و برخی دیگر به دنبال ردپای زیرمتن‌های سیاسی می‌گردند. آنچه مسلم است این است که شاملو به طور غیرقابل بازگشتی شعر فارسی را دگرگون کرد؛ شاعران معاصر ایرانی همچنان از او به عنوان راهنما یاد می‌کنند. به گفته عبدالعلی دستغیب، شاملو «در جرگه شاعران بزرگ فارسی قرار دارد» و تنها پس از بنیان‌گذاران شعر نو جای می‌گیرد. به اختصار می‌توان گفت که آمیزه قدرت غنایی، وجدان اجتماعی و جسارت فرمی در آثار شاملو، اثری ماندگار بر ادبیات فارسی و زندگی فکری ایران برجای گذاشت. اشعار او — چه در عشق، چه در اندوه و چه در خشم — همچنان با همان زنده‌دلی‌ای که نخستین بار به قلم آمده بودند، در خیابان‌ها و دل‌های ایرانیان طنین‌انداز است.